Sveti Simeon

Freska iz kraljeve crkve u Studenici, oko 1314.

Mirotočivi Rođen oko 1113., Ribnica (današnja Podgorica), Kraljevina Zeta Preminuo 13. februar 1199., Hilandar, Sveta gora, Vizantija Poštuje se u Srpskoj pravoslavnoj crkvi Praznik 13/26. februar
Stefan Nemanja se povukao sa vlasti na velikom državnom saboru 25. marta 1196. godine na koji je pozvao:
„...ženu svoju, i sinove svoje, i arhijereja svojega po imenu Kalinika, i starešine, i knezove zemlje svoje koji upravljahu, vojvode, vojnike...“ (Stefan Prvovenčani, „Žitije svetog Simeona“)
Vlast i titulu velikog župana Raške je predao srednjem sinu, Stefanu Nemanjiću, čiji je tast Aleksije III Anđel (1195-1203) 08.04. 1195. godine izvršio državni udar u kome je svrgnuo sa vlasti svog brata Isaka II i preuzeo vlast. Najstarijem sinu Vukanu je ostavio na upravu Zetu, Travuniju, Hvosno i Toplicu, sa tim da je podređen Stefanu, kao velikom županu Raške.
Nemanja se posle sabora i povlačenja sa vlasti zamonašio sa suprugom Anom u crkvi svetih Petra i Pavla u Rasu i tom prilikom su uzeli monaška imena Simeon i Anastasija. Prvu godinu svog monaškog života proveo je u manastiru Studenici, da bi se u jesen 1197. godine pridružio svom najmlađem sinu monahu Savi na Svetoj gori. Tamo je, zajedno sa njim, uz dozvolu vizantijskog cara, oživeo zapusteli manastir Hilandar 1198. godine.
„...koji će služiti za primanje ljudi od srpskoga naroda...“ (Osnivačka hrisovulja manastira Hilandar)

Smrt

Nemanja je preminuo u dubokoj starosti, u manastiru Hilandar 3. februara 1199. ili 1200. godine. Prema hrišćanskom predanju, u trenutku njegove smrti prostoriju je obasjala svetlost. Sledeće godine ga je Svetogorski sabor kanonizovao kao svetog Simeona Mirotočivog, jer su njegove mošti točile miro. Njegov sin Sava je 1208. godine preneo njegove posmrtne ostatke u Rašku, da bi nad njima izmirio svoju stariju braću Stefana i Vukana koji su se borili oko vlast. Njegove mošti su tada položene u njegovu zadužbinu Studenicu, u kojoj se i danas nalaze.
Srpska pravoslavna crkva ga proslavlja 26. februara po gregorijanskom, odnosno 13. februara po julijanskom kalendaru.

Nemanjina verska politika

Stefan Nemanja se smatra jednim od rodonačelnika Srpske pravoslavne crkve, prvim velikim ktitorom pravoslavnih hramova među Srbima i duboko pobožnim čovekom. Pravoslavlje je, prema vizantijskom modelu, postalo državna vera, a episkopija u Rasu njeno središte. O tome svedoči i činjenica da su raški episkopi Jevtimije i Kalinik važili za uticajne ličnosti u državi i na saborima. Bez obzira na to, on je održavao dobre i čvrste veze predstavnicima papske kurije, kako iz političkih razloga zbog podrške u borbi protiv Vizantije, tako i zbog činjenice da je u njegovoj državi deo stanovništva, mahom u primorskim oblastima, bio rimokatoličke vere.
Tokom svoje vladavine, Nemanja je poveo borbu protiv bogumilske jeresi čije je pripadnike prognao i kaznio, tako da oni nakon toga nisu predstavljali veću opasnost po državu.

Nemanjine zadužbine

Tokom svog života Nemanja je podigao i obnovio već broj manastira i crkvi, kako na prostorima kojima je vladao odnosno upravljao, tako i u drugim zemljama.

Sveti Simeon i sveti Sava osnivaju Manastir Hilandar

Manastir Bogorodice kod Kuršumlije (pre 1168-1172)Manastir svetog Nikole kod Kuršumlije (pre 1168)
Manastir svetog Đorđa u Rasu (Đurđevi stupovi) (posle 1168. godine)Manastir Bogorodice Dobrotvorke (Studenica) (1183-oko 1191)
Manastir Hilandar (1198)
Manastir svetog Nikole (Končul ili Kazinovići) na Ibru
Manastir Bogorodice Bistričke na Bistrici kod Bijelog Polja
Ženski manastir Bogorodice u Rasu
Manastir svetog arhangela Mihajla u Skoplju (obnovio)Crkva svetog Nikole u Nišu,
Crkva manastira svetog velikomučenika Pantelejmona u Nišu (obnovio)
Manastir svete Bogorodice Gradačke (ibarski Gradac), pominje se od njegovog doba
Manastir svetog Nikole u Dabru (Banja) kod Priboja, pominje se od njegovog doba
Manastir svetog Đorđa u Dabru (Orahovica ili Mažići) kod Priboja, pominje se od njegovog doba Pored ktitorskih delatnosti, Nemanja je pomagao hrišćanske svetinje u svetu:
Crkvu Svetog groba u Jerusalimu,
Crkvu svetog Jovana Preteče u Jerusalimu,
Crkvu svetog Teodosija u pustinji kod Vitlejema,
Crkvu svetih apostola Petra i Pavla u Rimu,
Crkvu svetog Nikole u Bariju,
Manastir Bogorodice Evergetide u Carigradu,
Manastir svetog Dimitrija u Solunu.
Progoni bogumila

Krajem XII veka, među Srbima i drugim balkanskim Slovenima, je bilo veoma rasprostranjeno slovensko hrišćansko učenje nazvano bogumilstvo. Glavna politička tendencija bogomilstva bila je otpor vizantijskoj državnoj i crkvenoj vlasti.

Sabor protiv bogumila, crkva svetog Ahilija u Arilju (1290)

Samo bogumilstvo je bilo veoma rašireno među narodom u Raškoj i Bosni, a njegovo širenje među vlastelom dovelo je Nemanjine akcije protiv njih. On je sazvao državni sabor na kome je trebalo da se donese odluka daljim merama protiv njih. Na njemu se deo vlastele usprotivio bilo kakvoj akciji protiv njih, ali je na kraju ipak doneta odluka da se oni prognaju iz zemlje i kazne. Bogumili su se oružjem suprotstavili odlukama sabora, tako da je Nemanja protiv njih poveo pravi krstaški rat u kome je bogumilstvo uništeno. Oni su većinom proterani iz države, imovina im je popaljena i oduzeta, dok je deo njih ostao u zemlji prikrivajući svoju veru. Nemanjin sin Stefan, ovim rečima opisuje rad svog oca protiv bogumila:

Kao nekada prorok Ilija, koji je ustao na bestidne jereje, i on izobliči bezboštvo njihovo, i jedne popali, druge raznim kaznama kazni, treće progna iz države svoje a domove njihove, i sve imanje sakupiv, razda prokaženim i ubogim. Učitelju i načelniku njihovu jezik ureza u grlu njegovu, što ne ispoveda Hrista, sina božjeg.

— Stefan Prvovenčani, „Žitije svetog Simeona“

U sukobima su spaljene njihove knjige, najverovatnije slovenske apokrifne knjige, koje su oni prevodili
Deo bogumila je tada pobegao u okolne zemlje, mahom u Bosnu, gde su našli utočište pod okriljem Crkve bosanske i bana Kulina.